Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC)

Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) là văn kiện chính trị đầu tiên giữa ASEAN và Trung Quốc về vấn đề Biển Đông. Được ký kết ngày 4 tháng 11 năm 2002 tại Phnom Penh, Campuchia, DOC đánh dấu bước đột phá trong quan hệ ASEAN – Trung Quốc, thể hiện nỗ lực của các nước ASEAN, đặc biệt là Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei, trong việc duy trì hòa bình và ổn định trên Biển Đông.

Biển Đông, vùng biển nửa kín ở Thái Bình Dương, có tầm quan trọng chiến lược đối với 9 quốc gia ven biển, bao gồm Việt Nam, Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Singapore, Indonesia, Brunei và Philippines. Lợi ích của hàng trăm triệu người dân các nước này gắn liền với Biển Đông. Nhiều quốc gia khác cũng có lợi ích trong việc sử dụng vùng biển này theo Luật Biển quốc tế. Tuy nhiên, tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông đã leo thang từ những năm 1970, đặc biệt là xung quanh quần đảo Trường Sa vào cuối những năm 1980, đe dọa hòa bình và ổn định khu vực.

Tranh chấp Biển Đông

Trước tình hình căng thẳng, ASEAN đã thông qua Tuyên bố về Biển Đông năm 1992, kêu gọi giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Tuyên bố này khuyến nghị áp dụng Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác tại Đông Nam Á (TAC) làm cơ sở xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). Tuy nhiên, tình hình tiếp tục xấu đi, dẫn đến Tuyên bố chung của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN năm 1996, nhấn mạnh sự cần thiết của COC.

Từ năm 2000 đến 2002, ASEAN và Trung Quốc đã nỗ lực đàm phán COC nhưng không thành công. Do đó, DOC ra đời nhằm thúc đẩy môi trường hòa bình và hợp tác. DOC chính thức được ký kết năm 2002 tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ VIII.

Nội dung cơ bản của DOC bao gồm cam kết tôn trọng Hiến chương Liên Hiệp Quốc, Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, TAC và các nguyên tắc luật pháp quốc tế khác. DOC kêu gọi các bên giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực, thông qua đàm phán và tham vấn. DOC cũng khuyến khích xây dựng lòng tin, hợp tác trong các lĩnh vực như bảo vệ môi trường biển, nghiên cứu khoa học, an toàn hàng hải và tìm kiếm cứu nạn.

Các điều khoản cụ thể của DOC đề cập đến việc tự kiềm chế, không chiếm đóng thêm các đảo, đá, bãi cạn; tăng cường đối thoại và trao đổi thông tin; hợp tác trong các hoạt động cụ thể. DOC khẳng định việc xây dựng COC sẽ thúc đẩy hòa bình và ổn định khu vực. Các bên cam kết tôn trọng và hành động phù hợp với các điều khoản của DOC.