Chiến dịch Biên giới Thu Đông 1950

Chiến dịch Biên giới Thu Đông 1950, còn được biết đến với tên gọi Chiến dịch Lê Hồng Phong 2, là một chiến dịch quan trọng trong Chiến tranh Đông Dương. Chiến dịch này do Quân đội Nhân dân Việt Nam thực hiện từ ngày 16 tháng 9 đến 17 tháng 10 năm 1950, nhằm phá vỡ thế bị cô lập của căn cứ địa Việt Bắc, khai thông biên giới Việt – Trung, mở đường tiếp nhận viện trợ từ các nước xã hội chủ nghĩa. Mục tiêu của chiến dịch Biên giới Thu Đông 1950 còn bao gồm việc mở rộng căn cứ địa, tiêu diệt sinh lực địch, và thử nghiệm chiến thuật cho quân đội non trẻ.

Năm 1949, quân Pháp vẫn chưa thể tiến vào Việt Bắc, việc kiểm soát đồng bằng Bắc Bộ diễn ra chậm chạp và bất ổn. Quân đội Việt Minh dần tổ chức lại lực lượng, bắt đầu các trận đánh quy mô lớn. Lực lượng cơ động gồm Đại đoàn 308, Đại đoàn 304 và các trung đoàn 174, 209 đã sẵn sàng cho những chiến dịch quan trọng. Việt Minh cũng tích cực mở rộng quan hệ quốc tế, nhận được sự ủng hộ từ Trung Quốc, Liên Xô và các nước Đông Âu.

Tình hình chính trị tại Pháp cũng gặp nhiều khó khăn, với phong trào phản chiến ngày càng dâng cao. Chính phủ Pháp buộc phải dựa vào viện trợ từ Mỹ để duy trì cuộc chiến tại Đông Dương. Quân Pháp ngày càng sa lầy vào thế phòng ngự, lực lượng bản xứ chất lượng thấp không thể thay thế quân Pháp đảm nhiệm các nhiệm vụ quân sự.

Pháp thực hiện chiến lược “Da vàng hóa chiến tranh”, tăng cường phòng thủ đường số 4, khóa biên giới Việt-Trung, cô lập căn cứ địa Việt Bắc, chuẩn bị tấn công Việt Bắc lần 2. Hệ thống đồn bốt của Pháp kiên cố nhưng bố trí thành tuyến độc đạo kéo dài, dễ bị chia cắt, hậu cần khó khăn, phụ thuộc vào không quân.

Về phía Việt Minh, chiến lược “Đại đội độc lập, tiểu đoàn tập trung” được áp dụng hiệu quả. Bộ Chỉ huy nhận định đúng ý đồ của Pháp, chủ động tấn công mở cửa biên giới, nhận viện trợ, tiêu diệt sinh lực địch, mở rộng căn cứ địa. Chiến dịch Lê Hồng Phong 1 tại Lào Cai – Bắc Hà đạt kết quả hạn chế, nên Bộ Tổng tư lệnh chuyển hướng sang Cao Bằng – Lạng Sơn.

Quân Pháp bố trí đồn dọc đường số 4 từ Lạng Sơn đến Cao Bằng, gồm lính Lê dương, lính Ma Rốc, lính bản xứ Thổ – Nùng, được trang bị pháo, xe tăng, máy bay. Lực lượng cơ động của Pháp do Trung tá Le Page chỉ huy.

Quân đội Nhân dân Việt Nam gồm Đại đoàn 308, trung đoàn 174, 209, pháo binh, công binh, với tổng quân số khoảng 29.500 người, cùng bộ đội địa phương và du kích Cao Bằng, Lạng Sơn. Chiến dịch do Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ huy. Quân đội đã được huấn luyện tại Trung Quốc, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về kinh nghiệm chiến đấu quy mô lớn và hậu cần.

Ngày 21/8/1950, Việt Minh quyết định tập trung tiêu diệt Đông Khê, sau đó chuyển sang Thất Khê, rồi lên Cao Bằng. Ngày 16/9/1950, Trung đoàn 174 và 209 đánh chiếm Đông Khê, cô lập Cao Bằng, uy hiếp Thất Khê. Sau 54 giờ chiến đấu, Đông Khê thất thủ. Đây là lần đầu Quân đội Nhân dân Việt Nam áp dụng thành công chiến thuật công kiên cấp trung đoàn, tạo điều kiện quan trọng cho chiến dịch.

Pháp thực hiện “hành quân kép”: Binh đoàn Le Page từ Thất Khê lên chiếm lại Đông Khê, Binh đoàn Charton từ Cao Bằng xuống gặp Le Page. Việt Minh đã bố trí sẵn thế trận phục kích.

Đại đoàn 308 chiếm lĩnh các điểm cao khống chế Đông Khê và đường số 4. Binh đoàn Le Page bị bao vây, thiệt hại nặng. Binh đoàn Charton rút khỏi Cao Bằng, bị tiêu diệt tại Cốc Xá. Quân Pháp tổn thất nặng nề, hai chỉ huy Le Page và Charton bị bắt.

Quân đội Nhân dân Việt Nam truy kích quân Pháp rút chạy. Thất Khê, Na Chàm, Đồng Đăng lần lượt thất thủ. Ngày 17/10, Việt Minh kết thúc chiến dịch.

Chiến dịch Biên giới Thu Đông 1950 là thắng lợi lớn của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Pháp tổn thất nặng nề về quân số và trang bị, mất quyền chủ động quân sự và chính trị. Việt Nam đạt được mục tiêu đề ra, phá vỡ vòng vây biên giới, mở đường tiếp nhận viện trợ, tạo bước ngoặt quan trọng cho cuộc kháng chiến.