Dung nham là gì? Quá trình hình thành, đặc điểm và ứng dụng

Lava – Một hiện tượng tự nhiên tự nhiên và bí ẩn. Sinh ra từ mặt đất, dung nham không chỉ là dấu hiệu của các hoạt động núi lửa mà còn chứa nhiều ứng dụng hữu ích trong cuộc sống của con người. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá quá trình hình thành, các tính năng nổi bật và các ứng dụng thú vị của dung nham.

1. Lava là gì?

Lava là một hỗn hợp đá nóng chảy từ miệng núi lửa, được tạo ra từ macma dưới mặt đất khi áp suất giảm. Khi dung nham tiếp xúc với không khí hoặc nước, nó sẽ hạ nhiệt và kết tinh thành một tảng đá rắn.

Lava không chỉ chứa đá nóng chảy mà còn có khí hòa tan (như hơi nước, carbon dioxide, sulfur dioxide) và các mảnh vụn khoáng chất. Các tính chất của dung nham phụ thuộc vào thành phần hóa học, nhiệt độ và áp suất trong quá trình phun trào.

Ngoài ra, dung nham cũng được nhà nước phân biệt rõ ràng:

• Lava lỏng: Khi phun trào, dung nham thường rất linh hoạt, chảy thành một dòng như chất lỏng.
• Lava đặc biệt: Sau khi làm mát, dung nham tạo thành các loại băng khác nhau với cấu trúc tinh thể đặc biệt, tạo ra những cảnh quan độc đáo trên bề mặt Trái đất.

Lava phun trào

2. Quá trình hình thành dung nham

Từ Macma đến dung nham

Dung nham hình thành từ MacMA, hỗn hợp đá nóng chảy tồn tại dưới lòng đất:

• Nhiệt độ: MACMA thường đạt nhiệt độ từ 700 ° C đến 1.200 ° C, đủ để làm tan chảy khoáng chất trong lớp phủ và lớp vỏ trái đất.
• Áp lực giảm: Khi nhãn di chuyển lên bề mặt Trái đất, áp suất giảm nhanh, khiến các khí hòa tan trong nhãn phát hành, gây ra hiện tượng phun trào và hình thành dung nham.

Sự phun trào của dung nham

• Vụ phun trào ánh sáng: Xảy ra khi magma chứa ít khí hơn, tạo thành một dòng dung nham xa trên bề mặt. Hình thức này thường được nhìn thấy trong các núi lửa như Mauna Loa ở Hawaii.
• Vụ nổ bùng nổ: Khi Marx chứa rất nhiều khí, áp lực tích tụ sẽ dẫn đến một vụ nổ mạnh, giải phóng một lượng lớn tro, phế liệu và dung nham. Hình thức này thường xảy ra trong một núi lửa nhiều lớp như Krakatoa ở Indonesia.

Di chuyển dung nham

Lava có thể chảy vào các luồng hoặc lan rộng trên quy mô lớn:

• Lava mỏng (bazan): xa và nhanh, thường tạo thành một cảnh quan phẳng như cao nguyên bazan.
• Giải quyết (axit): chậm hơn, thường tích tụ trong miệng núi lửa và tạo thành một vòm dung nham.

3. Đặc điểm của dung nham

Đặc điểm vật lý

• Nhiệt độ: Lava Khi phun trào có nhiệt độ rất cao, từ 700 ° C đến 1.200 ° C, có thể đốt cháy mọi thứ trên đường.
• Độ nhớt:
• Lava giàu silicon (dung nham axit) có độ nhớt cao, chuyển động chậm.
• Lava Silicon tội nghiệp (dung nham bazan) có độ nhớt thấp, xa và nhanh hơn.

Đặc điểm hóa học

Lava chứa nhiều khoáng chất và nguyên tố quan trọng, bao gồm:

• Silicon (SiO₂): Xác định độ nhớt của dung nham.
• Magiê (mg), sắt (Fe): tăng khối lượng và nhiệt độ nóng chảy.
• Kali (K), Natri (NA): Đóng góp vào màu đặc trưng của đá từ dung nham.

Hóa đá và hình thành

• Sau khi làm mát, dung nham kết tinh thành đá như:

Đá Bazan: Được hình thành từ dung nham bazan, cấu trúc mịn và đen.

Đá Ryolite: Từ dung nham axit, màu sáng, chứa nhiều tinh thể thạch anh.

Đá được chai (OBSIDIAN): Có một bề mặt bóng, được hình thành khi dung nham nguội đi rất nhanh.

Cục đá

4. Ứng dụng dung nham trong cuộc sống

Vật liệu xây dựng và sản xuất

• Đá Bazan: Thường được sử dụng để lát, làm đá để xây dựng hoặc tạo ra các vật liệu lửa.
• Đá được chai: Được sử dụng trong mỹ thuật, dao găm hoặc đá quý nhân tạo.

Cải tạo đất nông nghiệp

Lava quanh co tạo thành một loại đất bazan bổ dưỡng, rất màu mỡ và phù hợp cho nông nghiệp nông nghiệp. Các khu vực như cao nguyên GI Lai, Dak Lak (Việt Nam) là bằng chứng điển hình.

Cao nguyên đỏ Bazan ở vùng cao nguyên trung tâm

Nguồn năng lượng

Lava và các hiện tượng nhiệt núi lửa cung cấp năng lượng địa nhiệt, được khai thác để sản xuất điện ở nhiều quốc gia như Iceland hoặc Philippines.

Khai thác

Lava là nguồn của nhiều khoáng sản có giá trị như kim cương, lưu huỳnh, đồng và vàng, giúp thúc đẩy ngành công nghiệp khai thác.

5. Những nguy hiểm từ dung nham

Lava không chỉ mang lại giá trị mà còn có nhiều nguy hiểm nghiêm trọng, đặc biệt là khi núi lửa nổ ra:

• Phá hủy môi trường: Lava phá hủy cây, nhà và làm việc trên con đường di chuyển của nó.
• Mối đe dọa tính mạng: Nếu không được sơ tán theo thời gian, dung nham và khí độc như lưu huỳnh dioxide có thể gây tử vong.
• Thay đổi địa hình: Lava có thể thay đổi dòng chảy của dòng sông, tạo ra một hồ nước hoặc tạo ra các dãy núi lửa mới.
• Mối nguy hiểm dài hạn: Sự phun trào sau thường nóng trong nhiều năm, gây khó khăn cho việc phục hồi và canh tác tự nhiên.

6. Lava trong văn hóa và lịch sử

Lava là một biểu tượng mạnh mẽ trong nhiều nền văn hóa, tượng trưng cho sức mạnh của sự hủy diệt và tái sinh:

• Trong thần thoại: Người Hawaii tin rằng nữ thần Pele là hiện thân của dung nham và núi lửa, tượng trưng cho sự sáng tạo và hủy diệt.
• Trong lịch sử: Các sự kiện núi lửa lớn như Pompeii (79 SCN) hoặc Tambora (1815) không chỉ gây ra thảm họa mà còn để lại nhiều bài học có giá trị về quản lý thảm họa tự nhiên.
• Trong nghệ thuật: Hình ảnh dung nham sôi động thường được sao chép trong hội họa và điện ảnh để tượng trưng cho sức mạnh tự nhiên.

Lava là một hiện tượng tự nhiên thú vị, mang lại cả lợi ích và thách thức cho mọi người. Hiểu về dung nham giúp chúng ta khai thác giá trị của nó trong cuộc sống, nghiên cứu và công nghiệp và giảm thiểu rủi ro từ thảm họa núi lửa.