Tội Loạn Luân: Điểm Qua Các Quy Định Và Bất Cập Trong Bộ Luật Hình Sự Việt Nam

Gia đình là nền tảng của xã hội. Bên cạnh chức năng kinh tế và giáo dục, chức năng sinh sản và duy trì nòi giống đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của cộng đồng. Do đó, gia đình được xem là một trong những khách thể quan trọng cần được pháp luật bảo vệ, đặc biệt là thông qua các chế tài hình sự. Bộ luật Hình sự (BLHS) Việt Nam đã quy định một số điều luật nhằm xác định tội danh và tình tiết tăng nặng cho hành vi loạn luân. Bài viết này sẽ tập trung phân tích tội loạn luân, những bất cập hiện tại và đề xuất các giải pháp khắc phục.

Loạn luân được định nghĩa tại Điều 184 BLHS là hành vi giao cấu giữa những người cùng dòng máu về trực hệ, giữa anh chị em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha. Hành vi này bị nghiêm cấm và được quy định là tội danh độc lập. Ngoài ra, loạn luân cũng là tình tiết tăng nặng định khung hình phạt cho các tội danh khác như hiếp dâm, cưỡng dâm.

Nghị quyết 02/2000/NQ-HĐTP hướng dẫn cụ thể về quan hệ huyết thống trong tội loạn luân, bao gồm quan hệ giữa cha mẹ với con, ông bà với cháu, và anh chị em ruột. Tuy nhiên, Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP lại mở rộng phạm vi tình tiết “có tính chất loạn luân” bao gồm cả quan hệ với cô, dì, chú, bác, cậu, cháu ruột, con nuôi, bố mẹ nuôi, con riêng của vợ hoặc chồng, bố dượng, mẹ kế, con dâu, con rể, bố mẹ chồng. Sự khác biệt giữa hai văn bản này dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng pháp luật.

Để xác định tội loạn luân theo Điều 184, cần có hành vi giao cấu thuận tình giữa các đối tượng nêu trên. Trong khi đó, tình tiết “có tính chất loạn luân” được áp dụng khi hành vi phạm tội thỏa mãn cấu thành tội phạm khác và đồng thời có quan hệ loạn luân theo Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP. Ví dụ, nếu có hành vi giao cấu loạn luân kèm theo vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, sẽ bị truy cứu tội hiếp dâm với tình tiết tăng nặng loạn luân.

Tuy nhiên, BLHS hiện hành còn tồn tại một số bất cập. Thứ nhất, Điều 184 chưa rõ ràng trong việc xác định chủ thể và bị hại, dẫn đến khó khăn trong thực tiễn xét xử. Việc cả hai người cùng thực hiện hành vi loạn luân thuận tình đều bị coi là tội phạm gây khó khăn trong việc xác định ai là người bị hại, đặc biệt là trong trường hợp một người chưa đủ 16 tuổi.

Thứ hai, việc xác định tuổi của đối tượng cũng là một vấn đề. Nếu một người nhầm lẫn về tuổi của đối phương và thực hiện hành vi giao cấu loạn luân, tòa án thường căn cứ vào tuổi thực tế chứ không phải ý thức chủ quan của người phạm tội. Điều này có thể dẫn đến việc áp dụng sai tội danh, mặc dù lỗi của người phạm tội chỉ là cố ý thực hiện hành vi giao cấu và nhận thức được tính chất loạn luân, chứ không phải cố ý giao cấu với người chưa đủ tuổi.

Thứ ba, sự khác biệt giữa quy định về “loạn luân” tại Điều 184 và “có tính chất loạn luân” tại Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP tạo ra sự mâu thuẫn trong việc xác định quan hệ họ hàng. Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP có phạm vi rộng hơn nhưng chỉ áp dụng cho một số tội danh cụ thể, không bao gồm tội loạn luân. Điều này dẫn đến việc bỏ sót một số hành vi loạn luân với những người thân thích khác.

Để khắc phục những bất cập trên, cần sửa đổi Điều 184 theo hướng mở rộng phạm vi quan hệ loạn luân giống như Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP. Cụ thể, cần bổ sung các trường hợp như cô, dì, chú, bác, con nuôi, bố mẹ nuôi, con riêng, bố dượng, mẹ kế, con dâu, con rể vào quy định về tội loạn luân. Việc mở rộng chủ thể của tội phạm này sẽ giúp ngăn chặn hiệu quả hơn các hành vi vi phạm đạo đức và thuần phong mỹ tục.