Quyền Phụ Nữ trong Luật Hồng Đức

Luật Hồng Đức, bộ luật tiêu biểu của pháp luật Đại Việt thời Lê, phản ánh sâu sắc xã hội Việt Nam thế kỷ XV. Tính đặc thù của Quốc triều hình luật thể hiện rõ nét qua việc đề cao vai trò của người phụ nữ, điều mà các bộ luật trước và sau ít quan tâm. Hai chương “Hộ hôn” và “Điền sản” với hàng chục điều luật bàn về hôn nhân, gia đình, thừa kế và sở hữu tài sản, đã đề cập đến một số quyền lợi của người phụ nữ trong xã hội và gia đình.

Mặc dù trên lý thuyết, người vợ phải lệ thuộc vào chồng, nhưng thực tế địa vị của họ thay đổi tùy theo vị trí xã hội và kinh tế. Khác với phụ nữ Trung Quốc, phụ nữ Việt Nam xưa có tài sản riêng và tham gia các hoạt động kinh tế, được trả công ngang bằng với nam giới. Điều này cho thấy lao động của phụ nữ được đánh giá cao và vị trí của họ được tôn trọng trong xã hội.

Trong hôn nhân, người phụ nữ có quyền yêu cầu ly hôn. Luật Hồng Đức cho phép người vợ ly dị chồng nếu bị ngược đãi, lăng mạ cha mẹ vợ hoặc chồng không làm tròn bổn phận. Quy định này thể hiện sự tiến bộ so với luật pháp đương thời của các nước khác. Tuy nhiên, luật cũng quy định một số trường hợp không được ly hôn như khi vợ đang để tang, khi gia đình đang có tang cha mẹ, hoặc khi vợ phạm “thất xuất” nhưng chồng không muốn bỏ.

Việc phân chia tài sản khi ly hôn cũng được quy định rõ ràng. Người vợ có quyền giữ lại tài sản riêng và được chia một nửa tài sản chung. Điều này khẳng định quyền sở hữu tài sản của người phụ nữ.

Khi chồng hoặc vợ mất, tài sản được chia thành hai phần: một phần dành cho việc tế lễ và một phần dành cho người còn sống phụng dưỡng. Luật cũng quy định việc phân chia tài sản thừa kế giữa các con, không phân biệt trai gái. Điều này cho thấy sự công bằng trong việc thừa kế tài sản.

Mặc dù Luật Hồng Đức mang tính tiến bộ trong việc công nhận quyền lợi của phụ nữ, nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế. Hình phạt “ngũ hình” vẫn có sự phân biệt giữa nam và nữ. Tuy nhiên, nhìn chung, bộ luật này đã thể hiện sự quan tâm của nhà nước đến vai trò của người phụ nữ trong xã hội. Luật Hồng Đức là tiền đề cho sự phát triển của pháp luật sau này, góp phần vào sự tiến bộ của xã hội.