Lễ Hội Cầu Ngư: Nét Đẹp Văn Hóa Truyền Thống Của Ngư Dân Việt Nam

Lễ hội cầu ngư là một nghi lễ truyền thống quan trọng, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng cá Ông (cá voi) của ngư dân Việt Nam. Cá Ông được xem là vị thần bảo hộ, che chở cho ngư dân vượt qua sóng gió khi lênh đênh trên biển cả. Tín ngưỡng này thể hiện sự tôn kính của con người đối với thiên nhiên và lòng biết ơn đối với loài vật đã giúp đỡ họ trong cuộc sống mưu sinh đầy khó khăn.

Lễ hội cầu ngư thường được tổ chức long trọng tại các lăng Ông dọc theo bờ biển. Phú Yên là một trong những tỉnh thành có nhiều lăng Ông nhất cả nước, với 41 lăng trải dài khắp các vùng ven biển. Lăng Ông không chỉ là nơi thờ cúng cá Ông mà còn là nơi diễn ra các nghi thức quan trọng trong lễ hội cầu ngư.

Kiến trúc lăng Ông mang đậm nét truyền thống, thường được xây dựng theo kiểu dáng của một ngôi đình, quay mặt về hướng đông và gần sông hoặc biển. Lăng Ông thường được chia làm ba phần: võ ca (sân khấu), chánh điện thờ cúng và nhà sau dùng để hội họp. Một số lăng Ông cổ kính ở Phú Yên như Hòa Lợi (TX Sông Cầu), Tiên Châu (Tuy An), Phú Câu (Tuy Hòa), Phú Lạc (Đông Hòa) được cho là đã tồn tại từ thế kỷ XVI, XVII, gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của các làng chài ven biển.

Thời gian diễn ra lễ hội cầu ngư không cố định, tùy thuộc vào phong tục tập quán của từng địa phương, thường diễn ra từ tháng 3 đến tháng 8 âm lịch. Lễ hội thường kéo dài ít nhất hai ngày, với các nghi thức rước Ông, cúng tế và dâng lễ vật. Kinh phí tổ chức lễ hội thường do cộng đồng ngư dân đóng góp.

Một trong những điểm đặc sắc nhất của lễ hội cầu ngư là các hoạt động diễn xướng dân gian phong phú. Hát bả trạo, còn được gọi là hò đưa linh, là một loại hình nghệ thuật diễn xướng kết hợp giữa lời ca và động tác múa, tái hiện lại quá trình đánh bắt cá trên biển, từ lúc ra khơi đến khi trở về.

Hát bả trạo là sự kết hợp hài hòa giữa nhiều làn điệu dân ca như hò, vè, lý, hát tuồng, nói lối… Lời ca và động tác múa mô tả sinh động cuộc sống của ngư dân trên biển cả, từ những lúc sóng yên biển lặng cho đến những khi phải đối mặt với sóng gió, bão tố.

Bên cạnh hát bả trạo, hát tuồng (hát bội) cũng là một phần không thể thiếu trong lễ hội cầu ngư. Hát tuồng trong lễ hội thường là những vở diễn mang tính chất nghi lễ, cầu mong bình an và mùa màng bội thu cho ngư dân.

Ngoài ra, lễ hội cầu ngư còn có nhiều hoạt động sôi nổi khác như đua thuyền, đua sõng, lắc thúng chai, đi cà kheo, kéo co, đấu võ cổ truyền… tạo nên không khí vui tươi, phấn khởi cho cộng đồng.

Lễ hội cầu ngư không chỉ là dịp để ngư dân cầu mong một mùa đánh bắt thuận lợi, bình an trên biển cả mà còn là dịp để gắn kết cộng đồng, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.