Bảng màu nước tiểu và ý nghĩa đối với sức khỏe

Nước tiểu bình thường có màu vàng nhạt. Tuy nhiên, màu sắc nước tiểu có thể thay đổi từ vàng sang cam, đỏ, xanh hoặc có bọt. Những biểu hiện này phản ánh tình trạng sức khỏe, giúp bác sĩ chẩn đoán và đưa ra hướng điều trị phù hợp. Vậy bảng màu nước tiểu nói lên điều gì?

Màu sắc nước tiểu và ý nghĩa

Màu nước tiểu là công cụ chẩn đoán tình trạng sức khỏe, từ mức độ hydrat hóa đến nồng độ chất trong cơ thể. Màu nước tiểu bình thường dao động từ trong suốt đến vàng nhạt, chủ yếu do lượng chất lỏng. Chất lỏng làm loãng sắc tố màu vàng trong nước tiểu. Uống nhiều nước, nước tiểu càng trong. Ngược lại, màu vàng của nước tiểu đậm hơn khi uống ít nước.

Thực phẩm như củ cải đường, quả mâm xôi có thể làm nước tiểu chuyển sang màu hồng hoặc đỏ. Tác dụng phụ của một số loại thuốc cũng làm nước tiểu có màu cam hoặc xanh.

Bảng màu nước tiểu thể hiện mức độ sức khỏe

Màu nước tiểu thường xuyên thay đổi. Thực phẩm, bệnh lý và thuốc có thể làm nước tiểu chuyển sang màu hồng, đỏ, cam, nâu, xanh lá cây, xanh dương, tím và đen. Màu nước tiểu bất thường là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe. Ví dụ, nhiễm khuẩn đường tiết niệu làm nước tiểu trắng đục. Sỏi thận, ung thư đường tiết niệu đôi khi làm nước tiểu có màu đỏ.

Tổng quan về bảng màu nước tiểu

Dưới đây là thông tin cơ bản về nguyên nhân gây ra màu sắc nước tiểu. Màu sắc có thể khác nhau tùy người.

Trong suốt, không màu

Uống đủ 1,5 – 2 lít nước/ngày. Nếu uống nhiều hơn, nước tiểu trong suốt, không màu. Tình trạng này không đáng lo ngại và chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu không uống nhiều nước mà nước tiểu vẫn trong suốt, không màu, đây có thể là biểu hiện của bệnh đái tháo nhạt.

Vàng

• Vàng nhạt: Cơ thể khỏe mạnh, uống đủ nước. Tuy nhiên, vẫn có thể mắc bệnh dù nước tiểu có màu này.
• Vàng đậm: Cơ thể bình thường nhưng cần bổ sung nước. Cơ thể mất nước nếu nước tiểu chuyển sang nâu vàng hoặc hổ phách.
• Vàng chanh: Cần bổ sung nước. Nước tiểu cũng có thể chuyển sang màu vàng chanh khi sử dụng nhiều vitamin B2.

Cam

Mất nước, nước tiểu chuyển sang vàng đậm hoặc cam. Nguyên nhân khác gồm:

• Thuốc: Phenazopyridine, thuốc trị táo bón, thuốc hóa trị ung thư.
• Vitamin A, B.
• Bệnh ở gan hoặc ống mật, đặc biệt nếu phân có màu sáng hơn bình thường.

Hồng hoặc đỏ

Nước tiểu màu đỏ không phải lúc nào cũng nghiêm trọng. Nguyên nhân có thể do:

• Máu: Nhiễm trùng, ung thư đường tiết niệu, tăng sinh tuyến tiền liệt, sỏi thận.
• Thực phẩm: Củ cải đường, quả mâm xôi.
• Thuốc: Rifampin, phenazopyridine, thuốc táo bón chứa senna.

Tổng quan về các màu sắc nước tiểu và nguyên nhân

Trắng (sữa)

Nguyên nhân gây nước tiểu màu trắng sữa gồm:

• Viêm tuyến tiền liệt: Nam giới, nước tiểu màu trắng sữa có thể do viêm tuyến tiền liệt tiết dịch lẫn với nước tiểu.
• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu: Vi khuẩn xâm nhập đường niệu đạo vào bàng quang, niệu quản và thận, gây tiểu nhiều, nước tiểu đục hoặc đổi màu.
• Viêm niệu đạo do lậu cầu: Bệnh tình dục phổ biến, gây tiết dịch niệu đạo màu trắng đục, tiểu nhiều lần, tiểu ra máu.
• Xuất tinh ngược dòng: Tinh dịch đi vào bàng quang, lẫn với nước tiểu thoát ra ngoài.

Xanh

Nước tiểu màu xanh vàng, xanh lục hay xanh lam ít gặp.

Xanh lục hoặc xanh lam

Nguyên nhân gây ra nước tiểu màu xanh lam, xanh lục gồm:

• Thuốc nhuộm: Dùng cho xét nghiệm thận và bàng quang.
• Thuốc: Amitriptyline, cimetidine, indomethacin.
• Vấn đề sức khỏe: Nhiễm trùng đường tiết niệu, bệnh tăng canxi máu lành tính.

Xanh vàng

Nước tiểu màu xanh vàng rất hiếm gặp.

Nâu đen hoặc nâu sẫm

Nguyên nhân gây nước tiểu màu nâu gồm:

• Thực phẩm: Đậu fava, đại hoàng, lô hội.
• Thuốc: Chloroquine, primaquine, metronidazole, nitrofurantoin, thuốc chứa senna, methocarbamol, phenytoin, thuốc giảm cholesterol.
• Vấn đề sức khỏe: Rối loạn gan, thận, nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Tập thể dục cường độ mạnh: Chấn thương cơ.

Tím hoặc đen

Nước tiểu màu tím liên quan đến hội chứng túi nước tiểu màu tím, xảy ra khi người bệnh có ống thông tiểu, nước tiểu chứa vi khuẩn indirubin. Nước tiểu màu đen có thể là dấu hiệu của bệnh alkaptonuria hoặc cơ thể không phân hủy một số protein.

Màu sắc nước tiểu có thể thay đổi do nhiều yếu tố

Triệu chứng đi kèm với màu nước tiểu

Vấn đề sức khỏe không chỉ biểu hiện ở màu sắc nước tiểu mà còn đi kèm các triệu chứng khác:

Nước tiểu có cặn

Cặn trong nước tiểu thường là sạn hoặc chất nhầy, được phát hiện khi xét nghiệm nước tiểu. Thường gặp ở người bị nhiễm trùng đường tiết niệu.

Nước tiểu nổi bọt

Do chế độ ăn uống thừa protein hoặc vấn đề về thận.

Nước tiểu có mùi hôi, tanh, khai nồng

Nước tiểu thường không có mùi nồng. Măng tây, vitamin B6 có thể làm thay đổi mùi nước tiểu. Khi mất nước, nước tiểu đặc và có mùi amoniac nồng nặc.

Nước tiểu có váng mỡ

Do bệnh cầu thận, nhiễm trùng đường tiết niệu.

Nước tiểu có máu

Bất thường ở thận và đường tiết niệu khiến hồng cầu đi vào nước tiểu.

Nước tiểu có mùi ngọt

Triệu chứng của bệnh tiểu đường, gan, nhiễm trùng đường tiết niệu, rối loạn di truyền hiếm gặp.

Cảm giác bỏng rát khi đi tiểu

Dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu, bệnh về thận.

Các triệu chứng đi kèm với sự thay đổi màu sắc nước tiểu

Khi nào cần đi khám?

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Nước tiểu bình thường có màu vàng nhạt đến vàng sẫm, không đục, không có bọt. Màu nước tiểu giúp bác sĩ chẩn đoán sức khỏe và bệnh tiềm ẩn. Đi khám khi nước tiểu có dấu hiệu bất thường:

• Máu trong nước tiểu: Nhiễm trùng đường tiết niệu, sỏi thận.
• Nước tiểu nâu sẫm hoặc cam: Gan không hoạt động bình thường, đặc biệt nếu phân nhạt màu, da và mắt vàng.
• Nước tiểu màu hồng, đỏ hoặc nâu không phải do thực phẩm hoặc thuốc.

Phương pháp chẩn đoán

Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng như màu sắc, mùi nước tiểu thay đổi kéo dài vài ngày không liên quan đến thuốc hoặc chế độ ăn uống:

• Triệu chứng xuất hiện khi nào?
• Có máu trong nước tiểu không?
• Thay đổi về chế độ ăn uống hoặc sử dụng thuốc?
• Uống bao nhiêu nước/ngày?
• Đau khi đi tiểu hoặc đau bụng?

Những câu hỏi này giúp xác định nguyên nhân thay đổi màu nước tiểu. Dựa trên tiền sử bệnh, bác sĩ sẽ yêu cầu phân tích nước tiểu hoặc xét nghiệm máu.

• Phân tích nước tiểu: Kiểm tra nước tiểu tìm dấu hiệu bệnh thận, đường tiết niệu và vi khuẩn.
• Xét nghiệm máu: Đo mức chất thải tích tụ trong máu khi thận không hoạt động bình thường. Tìm dấu hiệu bệnh gan và tiểu đường.

Phương pháp chẩn đoán các vấn đề liên quan đến màu sắc nước tiểu

Câu hỏi liên quan về màu nước tiểu

Màu nước tiểu bình thường?

Nước tiểu bình thường có màu từ vàng nhạt đến vàng sẫm, do sắc tố urochrome. Nước tiểu trong suốt, không màu là do uống quá nhiều nước.

Màu nước tiểu bất thường?

Màu nước tiểu phụ thuộc vào mức độ ngậm nước. Mất nước, nước tiểu vàng đậm hoặc cam. Thuốc và thực phẩm cũng ảnh hưởng đến màu nước tiểu. Nước tiểu bất thường có các màu sau:

• Nước tiểu đục hoặc trắng sữa, có mùi hôi: Nhiễm trùng đường tiết niệu. Do vi khuẩn, bạch cầu, hồng cầu hoặc chất nhầy.
• Nước tiểu nâu sẫm: Mất nước nghiêm trọng hoặc bệnh gan như viêm gan siêu vi cấp tính, xơ gan gây thừa bilirubin.
• Nước tiểu hồng, đỏ hoặc nâu nhạt: Củ cải đường, quả mâm xôi, chất tạo màu thực phẩm; chứng tan máu, thiếu máu; chấn thương thận hoặc đường tiết niệu.
• Nước tiểu vàng đậm hoặc cam: Thuốc như phenazopyridine, rifampin, warfarin; thuốc nhuận tràng.
• Nước tiểu xanh lá hoặc xanh lam: Màu nhân tạo trong thực phẩm hoặc thuốc, nhiễm trùng đường tiết niệu.

Khi phát hiện thay đổi bất thường trong nước tiểu không do thuốc, ăn uống, kéo dài vài ngày, kèm sốt, khát, đau rát khi tiểu, nên đi khám, xét nghiệm nước tiểu để xác định nguyên nhân và điều trị sớm.