Nhẫn Nhịn

Cuối tuần trước, tôi tham gia một hội thảo dành cho sinh viên Việt Nam tại Mỹ với vai trò điều hành một buổi thảo luận. Các diễn giả đã phát biểu quá thời gian quy định, khiến ban tổ chức liên tục ra hiệu cho chúng tôi ngắt lời. Tôi nhìn sang người đồng điều hành và đề nghị anh ấy can thiệp, nhưng anh ấy lại muốn tôi làm điều đó. Kết quả là chúng tôi đã không thể ngắt lời diễn giả và buổi thảo luận kết thúc khi mới chỉ đặt được hai câu hỏi.

Điều khiến tôi trăn trở là nếu buổi thảo luận diễn ra bằng tiếng Anh, tôi đã không ngần ngại ngắt lời. Bạn bè quốc tế biết tôi là người thẳng thắn, sẵn sàng góp ý khi cần thiết. Nhưng khi sử dụng tiếng Việt, tôi lại cảm thấy mình như trở về ngôi làng cũ, nơi tôi được dạy “dĩ hòa vi quý”, “một điều nhịn, chín điều lành”, tránh đối đầu và không làm mất mặt người khác. Việc ngắt lời ai đó dường như là điều không tưởng.

Tối hôm đó, tôi đi bar cùng vài người bạn Việt. Khi chúng tôi đang gọi đồ uống, một người đàn ông Mỹ đã chen ngang, quàng vai bạn tôi và gọi đồ cho mình. Nhân viên pha chế thấy bạn tôi im lặng nên đã phục vụ người đàn ông Mỹ kia. Ở Mỹ, không gian cá nhân rất được coi trọng. Hành động của người đàn ông Mỹ kia rõ ràng là thiếu tôn trọng. Tôi hỏi bạn tôi tại sao không phản ứng, anh ấy chỉ nhăn mặt, giống như biểu cảm của tôi và người đồng điều hành trước đó.

Khi trở về Việt Nam, tôi thường xuyên bắt gặp vẻ mặt khó xử đó. Đó là khi mẹ tôi không dám nhắc khách bỏ giày dù vừa lau nhà xong vì sợ “quê khách”. Đó là khi bạn tôi phải uống rượu đến say mèm vì không dám từ chối. Đó là khi trong cuộc họp, mọi người im lặng trước ý tưởng tồi tệ của sếp vì sợ bị đánh giá là đối đầu.

Nhiều sách viết về Việt Nam của các tác giả nước ngoài thường miêu tả người Việt là dân tộc ôn hòa, ngại đối đầu. Nhưng sự ôn hòa, ngại đối đầu đó đã đưa chúng ta đến đâu? Sinh viên Việt Nam ở nước ngoài thường được xem là hiền lành, ít đặt câu hỏi và tham gia thảo luận vì ngại ngắt lời giáo viên hay bạn học.

Mặc dù có nhiều người Việt thành công ở nước ngoài, tôi cũng gặp không ít người “mắc kẹt” ở vị trí nhân viên do thiếu kỹ năng lãnh đạo: không đủ tự tin trình bày ý kiến và thuyết phục người khác. Một người bạn làm việc ở vị trí khá cao trong một công ty tài chính tại New York chia sẻ về bài kiểm tra “cửa sổ” trong buổi phỏng vấn: mở cửa sổ cho gió lạnh tràn vào và xem ứng viên có đủ tự tin để đứng dậy đóng cửa sổ hay không. Tôi nghĩ phần lớn người Việt sẽ không vượt qua được bài kiểm tra này.

Hồi mới sang Mỹ, tôi từng bị phục vụ nhầm món. Vì không muốn gây ồn ào, tôi đã cố ăn vài miếng rồi bỏ đi. Bạn tôi thấy vậy liền hỏi: “Sao cậu không nói gì? Cậu phải bảo vệ quyền lợi của mình chứ. Nếu cậu không làm, ai sẽ làm?”. Câu nói đó đã thức tỉnh tôi.

Chúng ta được dạy phải nhẫn nhịn để cuộc sống êm ấm, nhưng sự nhẫn nhịn của tôi không làm cho những người xung quanh hạnh phúc. Nếu họ thực sự quan tâm đến tôi, họ sẽ vui hơn khi biết tôi thoải mái. Tương tự, tôi cũng muốn bạn bè chia sẻ những điều khiến họ không thoải mái. Nếu tôi quên bỏ giày khi đến nhà một người bạn có thói quen bỏ giày, tôi hy vọng họ sẽ nhắc nhở tôi. Nếu bạn tôi không muốn uống rượu bia, tôi sẽ không ép buộc họ.

Trong nhiều trường hợp, nhẫn nhịn là tốt. Nhưng đôi khi, sự nhẫn nhịn lại khiến chúng ta trở nên yếu đuối, dễ bị bắt nạt, “một điều nhịn, chín điều nhục”. Tôi ước gì ngày bé, thay vì dạy tôi phải nhẫn nhịn, người lớn đã dạy tôi cách phân biệt khi nào nên nhịn, khi nào nên lên tiếng bảo vệ bản thân.

Bây giờ, tôi đã học được cách đứng lên bảo vệ mình và cuộc sống trở nên thoải mái hơn rất nhiều. Vì không phải che giấu sự bất tiện mà người khác gây ra, tôi không còn lý do gì để nói xấu họ sau lưng. Bạn bè cũng cảm thấy thoải mái hơn khi ở bên tôi vì họ biết tôi sẽ nói ra những điều mình thích và không thích, không cần phải e dè, rào trước đón sau. Cuộc sống quá ngắn ngủi, thời gian làm điều mình thích còn chưa đủ, sao phải lãng phí thời gian làm những điều mình không thích?